ارز دیجیتال Solana (سولانا) توسط مهندسان سابق کوالکام (Qualcomm)، اینتل (Intel) و Dropbox در اواخر سال 2017 تأسیس شد. سولانا یک پروتکل بر مبنای الگوریتم اثبات سهام (POS) است که تمرکز آن بر ارائه مقیاس‌پذیری بدون آسیب رساندن به تمرکززدایی یا امنیت است. شبکه Solana توانایی پردازش ۵۰ تا ۶۵ هزار تراکنش در ثانیه را دارد و توکن اختصاصی این شبکه توکن SOL نامیده شده است.
سولانا یک پروژه متن باز (Open Source Project) است که یک بلاک چین جدید با کارایی بالا و غیرمتمرکز را اجرا می‌کند. بنیاد سولانا در ژنو سوئیس مستقر است و عهده‌دار نگهداری و توسعه این پروژه منبع‌باز میباشد. به صورت کلی هدف از این پروژه، پشتیبانی از نرم‌افزارهای بلاکچینی با سرعت بالا برای سیستم‌های مالی در سطح بین‌المللی است.
آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko) شبکه Solana را در سال ۲۰۱۷ بنیان‌گذاری کرد. او قبلاً برای Qualcomm کار کرده و همچنین دارای تجربه در مورد الگوریتم‌های فشرده‌سازی هم بود؛ زیرا قبلاً به عنوان مهندس نرم‌افزار برای Dropbox فعالیت می‌کرد.
یکی از چالش‌های بزرگی که فناوری بلاکچین با آن مواجه است، مشکل مقیاس‌پذیری است که مانع از پذیرش عام بلاکچین شده است. این مشکل، نشان‌دهندۀ آن است که تعداد تراکنش‌های پردازش‌شده توسط بلاکچین ارز‌هایی مانند بیت کوین و اتریوم در مقایسه با سیستم‌های متمرکزی مانند پی پال و ویزا، بسیار کم است.
به عنوان مثال بیت کوین در شکل کنونی‌اش می‌تواند حدود 7 تراکنش را در ثانیه مدیریت کند و اتریوم که بیشتر کسب‌وکارها به آن علاقه‌مند هستند، می‌تواند نزدیک به 20 تراکنش در ثانیه انجام دهد.
این میزان توان عملیاتی برای بیشتر پروژه‌های اجرایی، به طور غیرقابل‌قبولی پایین است. بنابراین شبکۀ رمزارزها در حالت کنونی، توانایی رقابت با شبکه‌های پرداخت رایج را ندارد. شبکه ارز دیجیتال Solana این مشکل را مد نظر قرار داده و درصدد فراهم کردن راه‌حلی برای آن برآمده است.
یکی از دشوارترین مشکلات در سیستم‌های توزیعشده، توافق در زمان صحیح است. در حقیقت، برخی معتقدند که مهم‌ترین ویژگی الگوریتم گواه اثبات کار بیت کوین این است که به عنوان یک برچسب زمانی بیت کوین عمل می‌کند.
در ارز دیجیتال سولانا، Proof of History این راه‌حل را ارائه می‌دهد و بر اساس آن، زنجیره بلاک ساخته می‌شود. در مکانیسم گواه اثبات زمان، هر یک از اعضای شرکت‌کننده در شبکه، زمان تصادفی متفاوتی برای انتظار دریافت می‌کنند و هر گروهی که زمان‌اش قبل از بقیه به اتمام برسد، می‌تواند بلوک بعدی بلاکچین را ایجاد کند.
مکانیسم گواه اثبات زمان، نوعی مکانیسم اجماع است که نخستین بار در سال ۲۰۱۶ توسط اینتل (Intel) معرفی شد. این مکانیسم می‌تواند در پلتفرم هایپر لجر سوتوث (Hyperledger Sawtooth) به عنوان پلتفرمی برای ایجاد، پیاده‌سازی و اجرای دفاتر کل توزیعشده، مورد استفاده قرار بگیرد.
طراحی ارز دیجیتال Solana بر اساس گواه اثبات تاریخ (Proof of History) است و مدرکی برای تأیید ترتیب و گذر زمان است. گواه اثبات زمان (POH) ترتیبی محاسباتی است و شیوه‌ای را فراهم می‌کند که از طریق رمزنگاری بتوان گذر زمان بین دو رویداد را تأیید کرد. در این شبکه از یک عملکرد ایمن رمزنگاری استفاده می‌شود و بدین ترتیب، خروجی را نمی‌توان از روی ورودی پیش‌بینی کرد.
هستۀ اصلی راه‌حل مقیاس سولانا، یک ساعت غیرمتمرکز با عنوان (POH) است که برای حل مشکل زمان در شبکه‌های توزیعشده که منبع زمانی قابل اعتماد و معتبری در آنها وجود ندارد، ساخته شده است.
با استفاده از توابع تأخیر قابل تأیید، PoH اجازه می‌دهد که هر گره یا خوشه به صورت محلی برچسب‌های زمانی را با محاسبات SHA256 تولید کند. با این کار نیازی به پخش برچسب‌های زمانی در شبکه نیست و باعث بهبود کارایی کلی شبکه می‌شود.
شبکه‌های غیرمتمرکز با استفاده از راه‌حل‌های متمرکز و قابل اعتماد، مشکل توافق در زمان صحیح را برطرف کرده‌اند. به عنوان مثال، Google’s Spanner از ساعت‌های اتمی هماهنگ‌شده بین مراکز دادۀ خود استفاده می‌کند. مهندسان Google این ساعت‌ها را با دقت بسیار بالایی همگام‌سازی کرده و مدام آنها را بررسی می‌کنند.
توکن SOL توکن اختصاصی بلاکچین ارز دیجیتال سولانا (Solana) است. این شبکه از الگوریتم اجماع اثبات سهام استفاده می‌کند؛ لذا این شبکه به افرادی که این ارز را نگهداری نمایند پاداش می‌دهد.
برای افزایش مقبولیت، تمامی کارمزد‌های پرداختی، از طریق توکن SOL محاسبه می‌گردد. همچنین پس از دریافت کارمزد، توکن‌های استفاده‌شده به عنوان کارمزد، سوزانده می‌شوند. این امر منجر به کاهش عرضۀ کل در طول زمان می‌گردد. ترکیب این دو ویژگی، باعث افزایش قیمت توکن SOL در درازمدت می‌شود. پرداخت‌های خرد در سیستم توکن SOL با لامپورت (lamport) انجام می‌شود. یک لامپورت دارای ارزش 0.000000001 SOL است.
توکن SOL چند کاربرد اساسی در شبکه ارز دیجیتال Solana دارد:
خوشه، مجموعه‌ای از رایانه‌ها است که با هم کار می‌کنند و می‌توانند از نقاط مختلف به عنوان یک سیستم واحد فعالیت داشته باشند. خوشه سولانا مجموعه‌ای از رایانه‌های مستقل است که برای تأیید خروجی برنامه‌های غیرقابل اعتماد و ارسال‌شده توسط کاربر، با هم کار می‌کنند (و گاهی اوقات علیه یکدیگر فعال هستند).
یک خوشه سولانا وقتی استفاده می‌شود که کاربر بخواهد سابقه‌ای تغییرناپذیر از وقایع را ذخیره کند یا تفسیرهای کدنویسی‌شدۀ آن رویدادها را حفظ نماید. خوشه، رکوردی از وقایع را به نام دفتر ایجاد می‌کند که برای همیشه حفظ خواهد شد. تا وقتی کسی در جایی از دنیا یک کپی از دفتر را نگهداری می‌کند، خروجی برنامه‌های آن برای همیشه قابل تولید خواهد بود. خوشه‌ها در بلاکچین سولانا مشابه فول نودهای بیت کوین عمل می‌کنند.
Proof of History یا همان PoH، یک سازوکار اجماع نیست، بلکه یک جز در الگوریتم اجماع اثبات سهام (PoS) در سولانا به شمار می‌آید.
(شکل ۱: نحوه اجرای تراکنش‌ها در شبکه سولانا)
مکانیزم PoH، تراکنش‌هایی که شامل زمان‌سنجی هستند را به یک بلاک سولانا اضافه می‌کند. لازم به ذکر است که هر بلاک جدید در سولانا نیز هر ۴۰۰ میلی ثانیه ایجاد می‌شود (در مقایسه با ۱۵ ثانیه اتریوم و ۱۰ دقیقه بیت‌کوین).
این زمان‌سنجی غیرمتمرکز که به عنوان مرجعی برای برچسب زمانی استفاده می‌شود، تابع هش SHA256 نامیده می‌شود. SHA256 در واقع همان تابعی است که در سازوکار الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) بیت‌کوین نیز استفاده شده است.
(شکل ۲: الگوریتم اجماع PoH)
سولانا وظایف مختلف (رهبری، اعتبارسنجی، بایگانی و غیره) را به شرکت‌کنندگان شبکه واگذار می‌کند و به زبان ساده‌تر، تمامی نودهای سولانا در عملکرد شبکه نقش دارند. به عنوان مثال، رهبران (Leaders) در سولانا وظیفه تولید بلاک‌های جدید را بر عهده دارند. این رهبران، هر تعداد تراکنشی که در هر چهار بلاک تولید می‌شود را تقسیم و بلاک‌های حاوی تراکنش را به دسته مربوط به نودها، موسوم به خوشه‌های Solana نمایش می‌دهند.
این نودها تراکنش‌ها را توسط برچسب زمانی دیجیتالی تأیید و سپس سوابق آنها را با سرعت به سایر نودها در شبکه منتقل می‌کنند. برخلاف سایر رمزارزهای مبتنی PoS، برای تبدیل شدن به نود در بلاکچین سولانا هیچ حداقل میزان استیکی وجود ندارد.
اما از جهت دیگر، میزان پاداش بلاکی که دریافت می‌کنید متناسب با مقدار توکن SOL شما در شبکه است. در حالی که تبدیل شدن به یک Leader امری تصادفی است، مقدار SOL شما هم در احتمال این رویداد تأثیرگذار است. این امر به آن جهت است که نودهای با عملکرد نامناسب، سهام را کاهش داده و موجب کم شدن پاداش تولید بلاک می‌گردند و بنابراین نمی‌توانند به یک Leader بدل شوند.
ارز دیجیتال سولانا (Solana) اولین پروژه‌ای نیست که چنین اهداف بزرگی را در نظر دارد. فقط معدود رمزارزهایی بودند که به سبب ماهیت کاربردیشان، به لحاظ قیمتی رشد بالایی را ثبت کردند. از طرفی هم ایجاد نوآوری‌های جدید توسط شرکت Solana و همچنین تیم اجرایی قوی این پروژه، می‌تواند نشان‌دهندۀ آینده روشن ارز دیجیتال Solana باشد.
